Wanneer een relatie eindigt, rijst al snel een belangrijke vraag: hoe wordt de tijd met de kinderen verdeeld? De betrokken ouders zullen samen moeten beslissen over de verblijfsregeling van het kind. In de praktijk zien we dat het naleven van deze afspraken niet altijd van een leien dakje loopt. Soms verloopt het contact na verloop van tijd moeilijk met één van de ouders, waardoor er sprake kan zijn van oudervervreemding of zelfs ouderverstoting. 

Vanuit het ouderlijk gezag vloeit nochtans voort dat beide ouders de plicht hebben tot het uitoefenen van moreel gezag over hun kinderen, door de correcte naleving van de omgangsregeling. Hieronder gaan we dan ook dieper in op de verplichtingen en strafbaarheid van de ouders, alsook hoe de rechtbanken hiermee omgaan. 

Wat is ouderverstoting?

Er is eerst sprake van een vervreemding van één van de ouders door een contactbreuk, waarna dit door manipulatie en programmering van de andere ouder kan leiden tot ouderverstoting. Het kind heeft daardoor een onredelijke afkeer ontwikkeld voor één van beide ouders, terwijl er voordien een liefdevolle relatie was met deze ouder.

Het begrip is nog maar recent overgewaaid vanuit de Verenigde Staten naar België. Het is vrij uitzonderlijk dat een rechter begrippen zoals oudervervreemding of ouderverstoting hanteert. Meestal praat men over contactbreuk. In een vonnis van de correctionele rechtbank van Brussel uit 2012 staat wel te lezen “dat oudervervreemding een negatieve impact heeft op de psychische ontwikkeling van het kind en uiteindelijk kan leiden tot ouderverstoting”.

Ook in een ander vonnis van de correctionele rechtbank van Brussel van 9 december 2010 wordt ouderverstoting aangehaald: “Waarin beklaagde uit het oog verliest dat oudervervreemding een negatieve impact heeft op de psychische ontwikkeling van haar dochter. De rechtbank kan in casu enkel concluderen dat er vandaag zelfs geen sprake meer is van oudervervreemding maar dat de ouderverstoting een realiteit is geworden. Beklaagde heeft bereikt wat ze wilde bereiken door haar dochter gedurende meer dan zeven jaar elke vorm van contact met de vader te ontzeggen. Het verhaal van de moeder is het verhaal van de dochter geworden.”

Is ouderverstoting strafbaar in België?

Er is geen strafrechtelijke bepaling waarin ouderverstoting expliciet staat opgenomen. Het is wel strafbaar om de omgangsregeling niet na te leven. Dit is strafbaar gesteld door artikel 432 § 3 van het strafwetboek onder de titel “niet-afgeven van kinderen”. Een veroordeling voor dit misdrijf kan een gevangenisstraf inhouden tot 1 jaar of een geldboete tot 8.000 euro.

De strafrechter zal nagaan of de ouder zijn opvoedingsplicht heeft nageleefd om het kind te overtuigen zijn weerstand te overwinnen tegen de uitoefening van het bezoek aan de andere ouder.

Op basis van dit wetsartikel werd een moeder in 2017 veroordeeld door een strafrechter in Turnhout omdat zij nooit een positieve omkadering heeft gecreëerd met het oog op het faciliteren van de omgangsregeling en dat ze op bewuste wijze een ernstig loyaliteitsconflict heeft gecreëerd tussen de vader en de kinderen.

Hoe gaat de rechtbank om met ouderverstoting?

De rechtbank zal steeds kijken naar de feitelijke situatie en op basis hiervan beslissingen nemen. Rechters zullen vaak voorzichtig en preventief optreden. Enkele voorbeelden van maatregelen:

• het opleggen van co-ouderschap om het evenwicht te herstellen
• het volledig omgooien van de bestaande verblijfsregeling
• het opleggen van een dwangsom zolang de omgangsregeling niet wordt gerespecteerd
• het responsabiliseren van de ouders
• het aanstellen van een expert om een eventuele ouderverstoting vast te stellen
• het instellen van (psychologische) begeleiding van het kind
• het opleggen van bezoek in een neutrale bezoekruimte

Wanneer de ontwikkeling van een kind ernstig bedreigd wordt zou ook via het jeugdbeschermingsrecht kunnen ingegrepen worden. In verontrustende situaties kan het kind zelfs onder toezicht geplaatst worden van een jeugdrechter.

Als de familierechter van mening is dat een verzoening tussen de ouders mogelijk is kan op elk ogenblik een ouderschapsbemiddeling bevolen worden indien de ouders hiermee instemmen. Bemiddeling van een ouderschapsplan is heel nuttig voor de preventie van ouderverstoting omdat ouders op een constructieve manier werken aan een plan waarbij het kind centraal staat.

Het is in elk geval cruciaal om zo snel als mogelijk een gespecialiseerde advocaat of bemiddelaar te raadplegen wanneer je te maken krijgt met oudervervreemding of ouderverstoting.